ပညာတတ္တစ္ေယာက္၏ တန္ဘိုး

        ပညာဟူေသာ ေ၀ါဟာရမွာ ျမန္မာစာေပနယ္ပယ္မွ မ်ားစြာ အသုံးျပဳခဲ့ၾက၊ အတိတ္ေခတ္မ်ားကပင္ တြင္က်ယ္ခဲ့ၾကေသာေၾကာင့္ ျမန္မာေဝါဟာရကဲ့သုိ႔ၿဖစ္ေနၾကသည္။ လူအမ်ား နားလည္းေသာ အဓိပၸါယ္မွာ ငယ္စဥ္မွတကၠသုိ္လ္အထိဆုိင္ရာ ဝိဇၨာ၊ သိပၸံပညာ ဘာသာရပ္မ်ားကုိ ေက်ာင္းဆရာ၊ ဆရာမတုိ႔မွ တပည့္ေက်ာင္းသားမ်ားကုိ စာသင္ခန္းထဲမွာ သင္ျပ ပုိ႔ခ်ေပးခ်က္မ်ား ဟု ျဖစ္ေပသည္။ ပညာဟူသည္ ေက်ာင္း ေက်ာင္းစာမ်ား ႏွင့္ မကင္းႏုိင္ပါ ဆရာ ဆရာမမ်ား ႏွင့္ သက္ဆုိင္ေလ႔ရွိရာ ဤအနက္ အဓိပၸါယ္ ေပၚလြင္ေစပါသည္။ ပါဠိ အ႒က ထာက်မ္းဂန္မ်ား၌ ပ+ပ္ဥာ (ဥာ)ဓာတ္၊ ပါရွိသည္။ (ပ)ကေ႔ရွဆက္ ပစၥည္းျဖစ္၍ ထူးထူး ျခားျခား အနက္ အမ်ားအျပားမဳွရွိေနသလို(ဥာ)ဓာတ္က သိျခင္း၊ နားလည္ျခင္း၊ ခံယူျခင္းတို႔ကုိ ထြန္းျပ သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အသိတစ္ခုခု ပညာရပ္ ဘာသာရပ္ အတတ္ တစ္ခုခုကိ ုကြဲကြဲ ျပားျပားစုံလင္စြာ တတ္သိ နားလည္၍ သေဘာေပါက္ ျခင္းကုိ ပညာဟူ၍ ဆိုၾကသည္။  

 

          ပညာသမာ အာဘာနတၳိ၊ ပညာႏွင့္တူေသာ (ဝါ) ယွဥ္ၿပဳိင္ႏုိင္ေသာ အလင္းေရာင္ ဟူ၍ ေလာကမွာ မရွိဟု သံယုတ္ပါဠိေတာ္မွာ ျမတ္စြာဘုရား ေဟာေတာ္မူသည္။ သုိ႔ျဖစ္ရာ နယ္ပယ္ က်ဥ္းက်ဥ္းမယူဆဘဲဲ မည္သည့္ အသိပညာ အတတ္ပညာမဆုိ (၁) အျပစ္ကင္းလွ်င္ (၂) လက္ေတြ႔အသုံးခ်အက်ဳိးျပဳလွ်င္ (၃) အမ်ားခ်မ္းသာေကာင္းက်ဳိး ျပဳႏုိင္လွ်င္ ပညာပင္ေခၚရ သည္။ ေက်ာင္းစာတကၠသုိလ္စာသာမက- ဘဝပညာ သဘာဝတၱ ပညာစရဏ သိကၡာဂုဏ္ရည္တို႔ကို ပညာဟု အနက္အဓိပၸါယ္ ရရွိေပသည္။ 

       ယခုအခါ ပညာတတ္ တစ္ေယာက္ဆုိတာ ဘာလဲ ဘယ္သူလဲ။ ပညာတက္ တစ္ေယာက္ ျဖစ္ပုံအဂၤါရပ္ Factors, qualities, components ေတြက ဘာလဲ ဆက္လက္ စဥ္းစား စီစစ္ ရေပ လိမ့္မည္။ အမ်ားအားျဖင့္ (B.A,M.A,PhD,M.Sc,B.Sc) ဘြဲ႕မ်ားရယူထားလွ်င္ ပညာတတ္ဟု သတ္မွတ္ေလ့ရွိၾကသည္။ ေလာကထုံးစံအမ်ား၏ အမွန္အရ ဤသုိ႔ပင္ ယူဆထားသင့္ပါသည္။ ပညာေရႊအုိး လူမခိုး။ ပညာသာလွ်င္ လူ၏ ဂုဏ္၊ ပညာတတ္မွေအာက္မက် ဟူေသာ စကားပုံမ်ားလည္းရွိရာ မွန္တတ္ပါသည္။ လူႀကီး ဆရာ မိဘမ်ားကလည္း ဥစၥာရဖို႔ိထက္ ပညာရဖုိ႔ကုိ ပုိမုိအေရးထားၿပီးကာ - ဥစၥာ ဟူသည္ မ်က္လွည့္မ်ဳိး ပညာဟူသည္ ျမတ္ေရႊအုိး - ဟု မွာၾကား သတိေပးေလ့ရွိရာ လူငယ္ လူလက္ လူႀကီး အားလုံးလိုက္နာရမည္သာ ျဖစ္ပါသည္။ ပညာသင္ၾကားျခင္းမွာ ေရႊအုိးျမဳပ္ရသလို Human Resource လူသား၏ စစ္မွန္ေသာ အရင္းအျမစ္ျဖစ္ေပသည္။ 

         ထုိ႔ေၾကာင့္ ႏုိင္ငံတုိင္းမွာပင္ (Information Age Knowledge and Science, Science and Technology) ဟုခံယူနားလည္ၾကၿပီး အသိဥာဏ္ ဗဟုသုတ ႀကြယ္ဝေစရန္ ပညာရပ္မ်ားကုိ အခ်င္းခ်င္း Fax,Telex,IDD, Computer ,Informationsystem မ်ားအရ သိပၸံ ႏွင့္ နည္းပညာပုိမုိ ထြန္းကားေအာင္ ၾကဳိးပမ္းလ်က္ ရွိၾကေပသည္၊ ဆက္သြယ္ေရးသြားလာမွဳ႕ပုိမုိလွ်င္ျမန္ေကာင္းမြန္ လြယ္ကူလာမွဳ႕ေၾကာင့္ (GlobalVillage) ကမၻာ့ရြာၾကီး တစ္စုတစ္စည္းတည္း ျဖစ္ေနၿပီး ဟု သမုိင္းဆရာမ်ားမွ ေျပာဆုိေနၾကသည္။ ပ႑ိတနဥၥေသဝနာ ဟု မဂၤလာသုတ္တြင္ ဘုရားရွင္ ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့သည္ အတုိင္း ပညာရွိ ႏွင့္ ဆက္ဆံေပါင္းသင္းျခင္းသည္ မဂၤလာတစ္ပါးျဖစ္ေပသည္၊ (၃၈) ျဖာ မဂၤလာ တရားေတာ္ထဲ တြင္ ေပါင္းသင္းအပ္ေသာ ပုဂၢဳိလ္တစ္ဦးအျဖစ္ မဂၤလာတရားေတာ္ စာရင္းထဲမွာ ထည္႔သြင္းထားေသာ ပ႑ိတသည္ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံထိုက္ ဆည္းကပ္ထုိက္သင္႔ေသာဂုဏ္ အဂၤါမ်ားႏွင္႔ ညီညြတ္ျပည္႔စုံဘို႔ လိုသည္၊ ပ႑ိတကို ပညာရွိဟူ၍ အနက္ ျမန္မာျပန္ဆိုထားေပ သည္။ 

       ပညာရွိဟူေသာ စကားလုံး၌ ပညာသည္ ေလာက္ီပညာ ေလာကုတၱရာပညာ ႏွစ္မ်ိဳးလုံး ႏွင္႔ သက္ဆိုင္ေပသည္။ ေလာကီပညာသည္ လူ႕ေလာက၌ အသုံးျပဳေသာ စာေပက်မ္းဂန္မ်ား ၌ ေဖာ္ျပထားေသာ အသိပညာဘာသာရပ္ အမ်ဳိးမ်ဳိးျဖစ္ေပသည္ ၊ ေလာကုတၱရာ ပညာသည္ ဗုဒၶစာ ေပက်မ္းဂန္မ်ား၌ ဓမၼ ႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး လုိက္နာ က်င့္သုံးရန္ ညႊန္ၾကား ေျပာျပထားေသာ အသိပညာမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ 

        ပညာရွိဟူေသာ စကားလုံး၌ ပညာသည္ ေလာကီ ေလာကုတၱရာ ပညာႏွစ္ခုလုံးႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေနရေသာေၾကာင္႔ ယင္းပညာမ်ားကုိ သူ႔အတိုင္အတာႏွင္႔ သူရရွိထား ေသာ အရည္ အခ်ည္းတို႔ကို ပညာရွိ ပညာတက္ဟု ေခၚထိုက္သင္႔ပါသည္။ သုိ႔ရာတြင္ တကယ့္ပညာရွိ ျဖစ္ဖုိ႔ရန္ အတြက္ မိမိတုိ႔ တတ္ေျမာက္ထားေသာ ပညာကုိ ျပည္႔သူအတြက္ အသုံးခ်ဘုိ႔ လိုအပ္သင္႔သည္။ ၾကက္တူေရြး စကားေျပာတတ္သလို ၾကက္တူေရြး စာဖတ္တတ္သလို စာအုပ္ထဲတြင္ေရးထားေသာ စာမ်ားကုိ ဖတ္ရုံ သိရုံမွ်ႏွင့္ မလြယ္ေပ။ ပညာ တက္ အဆင့္ေရာက္ဖုိ့ရန္ အတြက္ အေတြး အေခၚရွိဖို႔လိုသည္။ မိမိတတ္သိထားေသာ ပညာရပ္ သည္ျပည္သူ႕အတြက္ျဖစ္ရမည္။ ေရႊစစ္မစစ္မွတ္ေက်ာက္တင္မွ အေျဖထြက္သလုိ ပညာရွိ၏ ပညာသည္လည္း ျပည္သူ႔အက်ဳိးျပဳ မွတ္ေက်ာက္တင္ၾကည့္ၿပီး အေျဖထြက္မွသာလွ်င္ ပညာစစ္ ပညာမွန္ျဖစ္ႏုိင္ေပသည္။ ပညာစစ္ ပညာမွန္ မဟုတ္ေသာ ပညာကုိ ပညာဟုေခၚေနၾကေသာ္ လည္း ပညာအတုအေရာင္သာျဖစ္သည္။ ထုိနည္းအတုိင္းပင္ ပညာအတုရွိေသာ ပုဂၢဳိလ္သည္လည္း ပညာရွိအတုသာ ျဖစ္မည္။ ပညာစစ္ ပညာမွန္ ရွိမွသာ ပညာရွိအစစ္ ျဖစ္ႏုိင္သည္။ 

       ပညာရွိအစစ္ႏွင့္ ပညာရွိအတုကုိ ျခားနားထားေသာ တံတုိင္းမ်ားရွိသည္။ ယင္းတံတုိင္းမ်ားထဲမွ တစ္ခုမွာ ပညာရွိအတုသည္ ကုိယ့္ဂုဏ္ ကုိယ္ေဖာ္ မသူေတာ္လုပ္ျခင္းကိုေတြ႕ရေလသည္၊ ပညာရွိအစစ္က ႏွိမ့္ခ်ေနၿပီး ပညာရွိအတုက ဦးေမာ့လ်ွက္ရွိသည္။ ေလာက၌ မ်က္ျမင္ကိုယ္ေတြ႕ အရလည္း ပညာရွိအစစ္သည္ အရိပ္ကြယ္ရာ၌ေနၿပီး ပညာရွိအတုက ေ႕ရွတန္းထြက္၍ လူလုံးျပေနသည္ကို မၾကာခဏေတြ႕ရတတ္သည္။ ဗူးေတာင္နစ္ လို ေဇာင္ၾကမ္းေပၚဆိုသည္႕ စကားမွာပညာရွိအစစ္ ႏွင္႔ အတုကိုခြဲျခား ေျပာျပထားေသာ စကားျဖစ္သည္။ ေ႕ရွတန္း ထြက္ၿပီးရပ္ေနျပေသာ ပညာရွိအတု မ်ားသည္၊ လူပိန္းမ်ားအျမင္ ၌ ေခတ္စားခ်င္စားေန မည္ျဖစ္ေသာ္လည္း အကဲျဖတ္တတ္သူမ်ား၏ အ ျမင္မွာမူ သိကၡာမဲ႔ သူစာရင္း ၀င္အျဖစ္သာ အကဲျဖတ္ျခင္းခံရသည္။ ပညာရွိအစစ္ကို မူ ေမွာင္ထဲတြင္အ ရိပ္ခိုေနေသာာလည္း အကဲျဖတ္တတ္ သူမ်ားက လူပုံအလယ္ဆြဲေခၚလာလိမ္႔မည္။ 

        မည္သည္႔ေခတ္ မည္သည္႔လူမွုအဖြဲ႕အစည္းမွာမဆို ပညာသင္ၾကားမွု ရွိစၿမဲျဖစ္သည္။ လူ႔အဖြဲ႕ အစည္းတိုင္းတြင္ ပညာသင္ၾကားမွုရွိသည္ဆိုေသာ္လည္း အတိုင္းအတာ ပမာဏခ်င္း ကြာျခားၾကပါသည္၊ ေရွးက ရွိႏွင့္သည္႔ အမဲလိုက္သူ သစ္ဥသစ္ဖုရွာၾကေသာ အဖြဲ႔စည္းမ်ား၌ ပညာ သင္ၾကားမွဳသည္ရိုး စင္းလြယ္ကူသည္။ ကေလးမ်ားသည္ မိသားစု သို႔မဟုတ္ အုပ္စုႏွင့္အတူ လုိက္ပါရင္းသားေကာငး္ၾကီးငယ္မ်ား ရွာေဖြဖမ္းဆီးေသာအတတ္ စားေကာင္းေသာသစ္ဥ သစ္ဖုတို႔ကို ရွာေဖြတူးဆြေသာ္ အတတ္တိုကို သင္မွန္းမသိ သင္ယူတတ္ေၿမာက္ၾကသည္။ သူတို႔အဖို႔ မိဘတို႔သည္ဆရာပင္ၿဖစ္ခဲ့ၾကသည္။ အတတ္ပညာတိုးတက္က်ယ္၀န္းလာၿပီ လူဦးေရလည္း ထူထပ္မ်ားၿပားလာေသာ လူအဖြဲ႔အစည္း မ်ား၌ ပညာသင္ၾကားေပးၾကေသာ အလုပ္ကိုအထူးၿပဳလုပ္ကိုင္သည္႔ ဆရာ ဆရာမမ်ားႏွင့္ စာ သင္ေက်ာင္းမ်ားေပၚေပါက္လာသည္။ ယေန႔ေခတ္ကာလ၌ ကမၻာ့နိုင္ငံအမ်ား အၿပား၌ပင္ လူတိုင္း လူတိုင္း အနိမ့္ဆံုး အသက္(၁၈)ႏွစ္ ေလာက္အထိေတာ့ ပညာသင္ၾကားသင့္သည္ဟူေသာ ခံယူမွဳ မ်ိဳးရွိလာၾကသည္အထိ ပညာေရး၏ အခန္းက႑ ၾကီးမားခဲ့ၿပီၿဖစ္သည္။ 

      လူအဖြဲ႔အစည္းအတြင္း ပညာေရးဆိုေသာ အၿခင္းအရာ ေပၚလြင္လာသည္႔ အခ်ိန္မွစတင္ကာ၊ ယင္းႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ရူေထာင့္ ဖံုဖံုမွ သံုးသပ္ေၿပာဆိုမွဳမ်ား ရွိလာခဲ့သည္။ အေမရိကန္ ပညာေရးသမားတစ္ဦးျဖစ္သူ ေဟာ္ေရစ္မန္း (Horace Mann 1769-1859) ေျပာခဲ့ေသာ စကားတစ္ခြန္းက ေအာက္ပါအတုိင္းျဖစ္သည္။ A human being is not, in any proper sense, a human being till he is educated. တကယ့္အစစ္အမွန္ သေဘာေျပာၾကမည္ ဆုိလွ်င္ လူတစ္ေယာက္သည္ ပညာတတ္ေျမာက္ၿပီး မွသာတကယ္အရည္မွီေသာသူ၊ လူဟူ၍ ထုိက္ထုိက္တန္တန္ေခၚဆုိေလာက္သူျဖစ္သည္။ သည္သေဘာကုိပင္ အဂၤလိပ္အက္ေဆး ဆရာ ဂ်ဳိးဇက္ အက္ဒီဆင္ (Joeseph Addison1672-1719) က ယခုလိုတင္စားေရးဖြဲ႔ဆုိ၍ေျပာျပသည္။ What sculpture is to a block of match, education is to the human soul? The Philosopher, the saint, the hero, the wise, and the good, of the great, very often lie hid and concealed in a plebeian, which a proper education might have disinterred and brought to light. ပန္းပုဆရာသည္ ေက်ာက္တုံးအျပင္သားကုိ ခြာၿပီး သူ႔စကၡဳအာရုံတြင္ ျမင္ေယာင္တည္ရွိေန သည့္ ပန္းပုရုပ္ကုိေဖာ္ ထုတ္ယူသကဲ့သုိ႔ သင့္တင့္ေလွ်ာက္ပတ္ေသာ ပညာေရးသည္လည္း သာမန္လူတေယာက္၏ ကုိယ္ထဲတြင္ ပုန္းခုိကိန္းေအာင္းေနသည့္ ေတြးေခၚရွင္၊ သူေတာ္စင္ လူစြမ္းေကာင္း၊ ပညာရွိ၊ လူေကာင္းလူမြန္၊ ဧရာမပုဂၢဳိလ္ေက်ာ္ စသည္မ်ားကုိ ျမဳပ္ေနရမွ ေဖာ္တူး ကာ အလင္းေရာင္ေအာက္သုိ႔ ပုိ႔ေဆာင္းေပးေပသည္။ လူသားအရုိင္းသည္ ပညာႏွင့္ေပါင္းစပ္မွ တန္းဘုိးရွိေသာ ပုဂၢဳိလ္တစ္ေယာက္ျဖစ္လာႏိုင္သည္ ဟု သူဆုိလိုသည္။ အထက္က ပုဂၢဳိလ္ႏွစ္ ေယာက္လုံးပင္ ပညာေရး၏ တန္ဘုိးတို႔ကုိ အေလးထား ေျပာဆုိေနၾကသည္။ 

        ပညာေရးဟူသည္ ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ဖြင့္ဆုိမွဳမ်ားျပဳလုပ္ၾကသကဲ့သုိ႔ ပညာသင္ၾကားျခင္း၏ ရည္ရြယ္ခ်က္သည္ မည္သုိ႔ပင္ျဖစ္သင့္သည္၊ လူငယ္ေလးမ်ားအား ပညာသင္ၾကားေပးရာတြင္မည္ သုိ႔ေသာ္ ဦးတည္ခ်က္မ်ဳိးထားရွိသင့္သည္ ဟူ၍ စဥ္းစားေဝဖန္ေျပာဆုိမွဳမ်ားလည္း အမ်ားအျပားရွိ သည္။ အေမရိကန္ စာေပပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္သူ ထရုိင္ယြန္အက္ဒဝပ္(စ္) 1809-94 က The great end of education is, to discipline rather than to furnish the mind, to train it to the use of its own powers, rather than fill it with the accumulations of others. ပညာေရး၏ ပဓာနရည္မွန္းခ်က္သည္ ပညာသင္ယူသူ၏ စိတ္ (ဦးေႏွာက္)ထဲသို႔ အခ်က္အလက္ မ်ားျဖည္႔တင္းေပးရန္ ထက္သူ႔အား စည္းစနစ္ေပး ေလ႔က်င္႔ရန္အတြက္သာျဖစ္သည္။ ဟုဆိုသည္။ အမ်ားျပည္သူတို႔ ပညာတတ္ရန္ အေရးႀကီးပုံအေၾကာင္းႏွင္႔စပ္လ်ဥ္း၍ ဂ်ာမန္လူမ်ဳိး ျပဳျပင္ေျပာင္း လဲေရး သမားႀကီး မာတင္လူသာ 1483-1546 က လည္း- The prosperity of a country depends, not on the abundance of its revenues, nor on the strength of its fortifications, not on the beauty of its public buildings: but it consists in the numbers of tits cultivated citizens, in its men of education. Enlightenment and character. တုိင္းျပည္တစ္ျပည္ရဲ ဖြံၿဖဳိးစည္ပင္မွဳဟာ အခြန္ဘ႑ာေပါမ်ားၾကြယ္ ဝမွဳေပၚမူတည္တာ မဟုတ္ေပ၊ ရဲတပ္ႀကီးခံတပ္ႀကီး ေတာင့္တင္းခုိင္မာမွဳေပၚမွာလည္းမတည္ေပ။ ၿမဳိ႕ျပတုိက္တာ အေဆာက္ အဦးေတြရဲ႕လွပခမ္းနားမွဳေပၚမွာလည္း တည္တာမဟုတ္ေပ။ အဲ့ဒီတုိင္းျပည္မွာ ယဥ္ေက်းတတ္ က်ြမ္းတဲ့ ႏုိင္ငံသားေတြ ဘယ္ေလာက္ရွိသလဲ ပညာတတ္ေသာ၊ ဥာဏ္အျမင္ပြင့္လင္းေသာ ေျဖာင့္မတ္တည္ၾကည္ေသာ ပုဂၢဳိလ္ေတြ ဘယ္ေလာက္မ်ားရွိသလဲ ဆုိတဲ့ အခ်က္ေပၚမွာသာ မူတည္တယ္ဟူ၍ ဆုိိခဲ့သည္။ 

       အဂၤလိပ္လူမ်ဳိး လူမွဳျပဳျပင္ေရးသမားႀကီး ဂြ်န္ရပ္စကင္း1819-1900 က Education is the leading of human souls to what is best, and making what is best out of them; and these two objects are always attainable together, and by the same means. The training which makes men happiest in them also makes them most service able to others. ပညာသင္ၾကားျခင္းဟူသည္ လူ႔ႏုလုံးသားကုိ အေကာင္းဆုံးအရာမ်ားဆီသုိ႔ လမ္းျပေခၚ ေဆာင္သြားျခင္း၊ ထုိ႔ေနာက္ ထုိႏုလုံးသားမ်ားအား အေကာင္းဆုံးအေနအထားမ်ား ျဖစ္ေပၚလာ ေအာင္ ဖန္တီးေပးျခင္းျဖစ္သည္။ အဆုိပါ ဦးတည္ခ်က္ ႏွစ္ရပ္လုံးသည္ တစ္ခုတည္းေသာနည္း လမ္းျဖင့္ပင္ တစ္ၿပိဳင္နက္ရရွိႏုိင္ေသာ အရာမ်ားျဖစ္သည္။ လူတို႔အား မိမိကိုယ္တိုင္ အတြက္ စိတ္ခ်မ္းသာမွဳအမ်ားဆုံး ရရွိေစသည္႔ ထိုေလ႔က်င္႔ သင္ၾကားမွဳသည္ မိမိသူတပါး အတြက္ အမ်ားဆံုး အသုံး၀င္ အက်ဳိးျပဳႏုိင္သူမ်ား ျဖစ္လာေစသည္ ဟု ရွင္းလင္းေျပာဆိုခဲ႔သည္။ ပညာတတ္ဟူသည္ မည္သို႔ပညာသင္ယူရမည္ ကို သင္ယူတတ္ေျမာက္ၿပီးသူ၊ (An educated person is one who has learnt how to learn) ဟူေသာ အနက္ေကာက္ ရွိပါသည္။ ထိုအဓိပၸါယ္ဖြင္႔ဆိုခ်က္အရ ေက်ာင္းမေနရေသာ္လည္း ေက်ာင္းျပင္ပ ပညာေရး (informaleducation) ႏွင္႔တတ္ေျမာက္သူကို လည္း ပညာတတ္မ်ားတြင္ ထည္႔ႏုိင္သည္။ မည္သည္႔ ပုဂၢဳိလ္မ်ိဳးကို ပညာတတ္ဟုေခၚဆုိႏုိင္ ေၾကာင္း အကဲၿဖတ္ မွတ္ခ်က္ေပးေသာ အဆိုအမိန္႔တစ္ခုကို ေဖာ္ၿပလိုပါသည္။ 

     ပညာတတ္ဟူ သည္ ေက်ာင္းသင္ခန္းစာမ်ားကို ေက်ညက္ရုံသာမက အၿခားမည္သို႔ေသာ အရည္အခ်င္း အစြမ္း သတၱိမ်ားပါရွိအပ္ေၾကာင္း ၊ အေမရိကန္ပညာေရးသုေတသီနစ္ကလတ္(စ္)လတၱလာ 2862-1947 ကေၿပာၾကားခဲ့ပါသည္ ။ ဘတၱလာက-There are five testes of the evidence –correctness and prediction in the use of the mother tongue; refined and gentle manners, the results of fixed habits of thought and action; sound standards of appreciation of beauty and of worth, and a character based on these standards; power and habit of reflection; efficiency or the power to do. ပညာတက္ၿဖစ္ေၾကာင္း မွတ္ေက်ာက္တင္နိုင္သည္႔ ထင္ရွားေသာ လကၡဏာ(၅)ရပ္ ရွိသည္။ 

    ယင္းတို႔မွာ မိခင္ဘာသာစကားတုိ႔ကို တိက်မွန္ကန္စြာ သံုးစြဲတတ္ၿခင္း၊ က်င့္သားရေန ေသာ ေတြ႔အၾကံဳႏွင့္ အလုပ္ကိုေဆာင္ရြတ္ပုံတို႔ကို အေၿခခံ၍ ၿဖစ္ေပၚလာသည္႔ ရည္မြန္သိမ္းေမြ႔ ေသာ အမူအရာရွိၿခင္း၊ အလွရသႏွင့္ တန္ဘိုးအဆင့္အတန္းတို႔ကို မွန္ကန္စြာ ေ၀ဖန္ပိုင္ၿခားသိၿမင္ နိုင္စြမ္းရွိၿခင္းႏွင့္ ယင္စံႏွဳန္းတန္ဘိုး အဆင့္အတန္းတို႔ကို အၿခခံသည္႔ စိတ္ဓာတ္စရုိက္ရွိၿခင္း၊ ၿပန္ လည္း သံုးသပ္ဆင္ၿခင္္နိုင္ေသာ စြမ္းအားႏွင့္ ယင္းသို႔ သပ္ဆင္ၿခင္တက္သည္႔ အေလ့အထရွိၿခင္း ကိစၥရပ္တို႔ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္နိုင္ေသာ အရည္အခ်င္း သို႔မဟုတ္ စြမ္းရည္သတၱိ ရွိၿခင္းစသည္တို႔ၿဖစ္သည္ဟူ၍ ဆိုခဲ့ပါသည္ ။ ပညာတတ္တစ္ေယာက္ၿဖစ္လွ်င္(Academic) အရၿဖစ္ေစ၊ ပင္ကိုယ္၀ါသနာ ေစတနာ အလုပ္သေဘာအရ ၿဖစ္ေစ (Professional) လုပ္ငန္းအရၿဖစ္ေစ၊ တန္ဘိုးထားရ၏။ တန္ဘိုး (value) ဟူသည္အဘယ္နည္း၊ (၁) ထုိက္ထိုက္တန္တန္ၿဖစ္ေနၿခင္း၊ သင့္တင့္ေကာင္းမြန္စြာအ ဆင္ရွိရၿခင္း၊ (၂) လူမ်ားစုၿမတ္နိုးလိုလားရယူ အေရးထားေသာအရာ၊ အလုပ္၊ အဆင့္၊ အယူ၀ါဒ၊ ယုံၾကည္ခ်က္ကို တန္ဘိုး (value) ဟုအနက္အဓိပၸါယ္ေဖာ္ရာ (subjectiveindividual) တစ္ဦးခ်င္း၏မူ၀ါဒမဟုတ္ (objective) လူအမ်ားတြက္မူ၀ါဒထားရွိရေသာ၊ အက်ိဳးရွိေသာ လက္ေတြ႔က်ေသာကိစၥကိုသာ တန္ ဘိုးဟုသတ္မွတ္ရမည္။ အားလုံးတြက္ထားရမည္႔ တန္ဘိုးမွာ ကာယ၊ ၀ိဇၨာ၊ ဥာဏ၊ ေဘာဂ၊ မိတၱ၊ စိတၱဟူေသာဗလ ငါးတန္တန္ဘိုးၾကီး (၅) ခုတို႔ကိုဆိုလိုပါသည္။ က်န္းမာေရးသည္ တန္ဘိုး၊ စိတ္ဓာတ္ၾကံခိုင္သမာဓိ ရွိသည္တန္ဘိုး၊ ဗဟုသတမ်ားၿပီး ဥာဏ္အသိအေၿမာ္ၿမင္မူ ထက္ၿမက္ၿခင္းသည္တန္ဘိုး၊ ေပါင္း သင္းဆက္ဆံမူလည္းတန္ဘိုး၊ အက်င့္ စရဏေကာင္းမြန္မူလည္း တန္ဘိုးဟူ၍ သိရပါသည္။ ပညာသည္ တန္ဘိုးရွိေသာေၾကာင့္ ပညာကို ရယူပိုင္ဆိုင္ထားေသာ ပညာတတ္သည္လည္း တန္ဘုိးရွိပါသည္ ။ 

        နိဂံုးခ်ဳပ္ေၿပာရလွ်င္…ပညာရဲ့တန္ဘိုးဆိုတာ သုိ႔မဟုတ္သေဘာတူထားၿပီး ေၿပာရင္ ပညာတတ္တစ္ေယာက္ရဲ့တန္ဘိုးဆိုတာ လူအဖြဲ႔အစည္းကို လူသားတို႔ရဲ့ အၿမင့္ဆံုး တန္ဘိုးမ်ားၿဖစ္တဲ့ တရားမွ်တၿခင္း လြတ္လပ္ၿခင္း ၿငိမ္းခ်မ္းၿခင္း ခြင့္တူညီမွ်ရၿခင္း ၿဖဴစင္ၿခင္းေတြနဲ႔ၿပည္႔စံုေအာင္ တည္ေဆာက္ထူေထာင္ရာမွာ ပညာတတ္တေယာက္အေနနဲ႔ ဘယ္ေလာက္ ဘယ္ပုံ ဘယ္နည္း ပါ၀င္နိုင္တယ္ ။ ပါ၀င္တယ္ဆိုတဲ့ အေပၚမွာ မူတည္ပါေၾကာင္း-- 

          က်မ္းကိုး--------- စာေရးဆရာပါရဂူ ၊ ဦးဟန္ေဌး (သုေတသန) ေမာင္ခင္မင္း (ဓႏုၿဖဴ) ၊ေဖၿမင့္၊----- ပညာတတ္တစ္ေယာက္၏တန္ဘိုး---- ၿမန္မာဖုိရမ္မိသားစု--- ဧၿပီလ-၂၀၀၉။ 

 အရွင္သုႏၵရ (Research Scholar) 

A.I.H.C & Archaeology Deptt, 

BHU,Varanasi, India